De laatste dag om Japan te ervaren. We nemen de sneltrein naar Nara, voor Kyoto hoofdstad van het keizerrijk. Een nacht Nara en dan vrijdag vroeg naar het vliegveld van Osaka.

We zien de stoptrein van Kyoto naar Nara overvol vertrekken. De laatste reizigers wurmen zich erin. Nabijheid. Je ruikt de ongewassen trui van je buurman. Je ziet haarspelden, pukkels, en ongemak verkleed als onverstoorbaarheid. De dichtheid van mensen is zo groot dat de smartphones onbruikbaar zijn.

Onze Rapid Express doet ons dat niet aan en brengt ons 3 kwartier later in Nara. In het openbaar vervoer ga ik in Japan gebukt door het leven. Alles is 10-15 cm lager dan in Nederland. Dat geldt ook voor voetgangerstunnels, deuren en lampen. Japanners kijken er geamuseerd naar.

We logeren in Nara-hotel, een upperclass-hotel als afsluiting. Hier logeren de mensen die bijTakashimaya in Kyoto inkopen doen. Het hotel is een eeuw oud. Een museum van overnachten op stand in de 20e eeuw. De gangen zijn bekleed met foto’s van de inrichting uit de jaren dertig. Het eerste gastenboek ligt in een vitrine. De piano waar Einstein op speelde, is na 40 jaar vermissing teruggevonden en vertelt zijn verhaal in de lounge.

En de keizerlijke familie natuurlijk: kind aan huis. Foto’s van bezoeken door de jaren heen zijn minutieus op de muur gerangschikt. Wat je bent, ben je door aanwezigheid der anderen.

We printen onze boardingpassen en kopen kaartjes voor de bus van vrijdagmorgen naar het vliegveld.
Dan is er nog een middag om Nara te zien. We kiezen het park, de helft van de stad. Kilometers lang en breed. Daarin staan een museum en belangrijke tempels. Overal lopen herten vrij rond. In Nara zijn ze de boodschappers van god. (Tot 1650 stond de doodstraf op het jagen van een hert). De fietsers op de stoep hebben hier vier poten. Ze stellen zich aan iedereen voor die de suggestie wekt dat hij eetbare zaken draagt. Maar gelukkig, het kabeltje van de IPhone kan ik net uit een bek trekken.

We zien twee mooie pagodes van tempel Kofuku. En ontroerende levensgrote beelden van monniken uit de 8e eeuw. Dit zijn echte mensen, tussen 140 en 155 m groot. Drie gezichten naast elkaar, van zacht naar gekweld tot strategisch. Die laatste laat zich de kop niet gek maken. Geloven was in die tijd ook regeren en vooruitzien.

En we bereiken net op tijd – tempels sluiten in heel Japan om 17 uur – Todai-ji, het grootste houten gebouw ter wereld. Gebouwd om een gigantische boeddha een dak boven het hoofd te geven.

Die boeddha is omringd door andere goden en door twee van de twaalf generaals, die als wachters hun meest angstwekkende gezicht trekken. De boodschap komt over.
Maar ingehouden acteren is anders.

Het is de enige tempel, van de meer dan 20 die we hebben bezocht, waar fotograferen is toegestaan.
Dat gold niet voor de monniken, waar in het museum van Kufuku ook geen foto’s van te koop zijn. Maar ze zijn gezien.

Rond de tempels verkoopt de religieuze gemeenschap een grote diversiteit aan souvenirs, van ‘charms’, amuletten voor examens, huwelijk, gezondheid, zwangerschap, tot foto’s, T-shirts en religieuze memorabilia.
Tot 17 uur dus en het stempelen stopt het en der al om 16.30 uur. Religie is zo aanwezig in het dagelijks leven dat het werk wordt.

Dat zijn betere arbeidsomstandigheden dan die van de jonge winkelbediendes die we in de steden op de stoep aantreffen zwaaiend met een groot bord. Ze herhalen onophoudelijk dezelfde tekst en glimlachen erbij. Soms staan ze op een verhoging. Gezien en gehoord worden, dat is de opdracht.

In Nara staat het meisje er als we naar het restaurant lopen. Anderhalf uur later is er niets veranderd. Ze moet schor en moe zijn. Ik hoop dat ze een werkstudent is en in een paar uur veel geld maakt. Ze is vermoedelijk niet de CEO die op de zeepkist het personeel motiveert.

Restaurant Happoh in de kleine binnenstad presenteert ons de laatste caleidoscoop van Japanse kookkunst. Tempura, misosoep, ingemaakte groenten, eierrollen, sushimi, rijst.

De avond is gevallen. We pakken koffers en gaan morgen naar huis.

Japan was een feest.